مقدمه‌ای بر اهمیت دمای موتور
موتور خودرو، قلب تپنده آن است که برای عملکرد بهینه باید در یک محدوده دمایی مشخص کار کند. داغ کردن بیش از حد موتور یا “جوش آوردن”، یکی از جدی‌ترین مشکلاتی است که می‌تواند برای هر خودرویی پیش بیاید و در صورت نادیده گرفتن، به آسیب‌های بسیار پرهزینه و حتی جبران‌ناپذیری مانند سوختن واشر سرسیلندر، ترک خوردن سرسیلندر و یا از کار افتادن کامل موتور منجر شود. درک دلایل اصلی این مشکل و یادگیری راه‌های پیشگیری از آن، برای هر راننده‌ای ضروری است تا بتواند عمر مفید خودروی خود را افزایش دهد و از هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری کند.
علل اصلی داغ کردن موتور خودرو
عمده‌ترین دلایل افزایش دمای موتور به سیستم خنک‌کننده آن مربوط می‌شود. این سیستم مجموعه‌ای از قطعات است که وظیفه ثابت نگه داشتن دمای موتور را بر عهده دارد. شایع‌ترین علل بروز مشکل عبارتند از:
- کمبود مایع خنک‌کننده (ضدیخ/ضدجوش): وجود نشتی در رادیاتور، شیلنگ‌ها، واتر پمپ یا درب رادیاتور می‌تواند به تدریج سطح مایع را کاهش دهد. این مایع وظیفه جذب حرارت از موتور و انتقال آن به رادیاتور را دارد.
- خرابی ترموستات: ترموستات یک شیر حساس به دما است که مسیر جریان مایع خنک‌کننده را به سمت رادیاتور باز و بسته می‌کند. اگر ترموستات در حالت بسته گیر کند، مایع داغ در موتور حبس شده و باعث جوش آوردن می‌شود.
- نقص در عملکرد فن رادیاتور: فن‌ها وظیفه خنک کردن مایع درون رادیاتور را، به خصوص در سرعت‌های پایین و هنگام توقف، بر عهده دارند. خرابی موتور فن، سنسور دما یا رله مربوط به آن باعث می‌شود که فن به‌موقع روشن نشود.
- مشکلات رادیاتور و واتر پمپ: گرفتگی شبکه‌های رادیاتور به دلیل رسوبات و کثیفی، مانع از تبادل حرارت مناسب می‌شود. همچنین، خرابی واتر پمپ که وظیفه به گردش درآوردن مایع خنک‌کننده را دارد، باعث توقف کامل چرخه خنک‌سازی خواهد شد.
راه‌های پیشگیری و نگهداری صحیح
بهترین راه برای جلوگیری از داغ کردن موتور، بازرسی‌های منظم و سرویس‌های دوره‌ای است. با رعایت چند نکته ساده می‌توانید ریسک این مشکل را به حداقل برسانید:
- بررسی منظم سطح مایع خنک‌کننده: هر هفته یا دو هفته یک‌بار (زمانی که موتور کاملاً سرد است) سطح مایع خنک‌کننده را در مخزن انبساط چک کنید و در صورت نیاز، از ترکیب مناسب آب مقطر و ضدیخ برای سرریز کردن آن استفاده کنید.
- بازرسی چشمی برای نشتی‌ها: به طور منظم زیر خودرو و اطراف شیلنگ‌های موتور را برای یافتن هرگونه لکه یا نشتی مایع (معمولاً به رنگ سبز، صورتی یا نارنجی) بررسی کنید.
- تعویض به‌موقع مایع خنک‌کننده: این مایع به مرور زمان خاصیت خود را از دست می‌دهد. طبق توصیه سازنده خودرو (معمولاً هر دو سال یک‌بار یا پس از طی مسافت مشخص)، کل مایع سیستم خنک‌کننده را تخلیه و با مایع جدید جایگزین کنید.
- توجه به آمپر آب: همیشه هنگام رانندگی حواستان به نشانگر دمای آب روی صفحه کیلومتر باشد. اگر عقربه از حد وسط بالاتر رفت، این یک هشدار جدی است و باید فوراً علت را بررسی کنید.
اقدامات فوری هنگام داغ کردن موتور
اگر در حین رانندگی متوجه شدید که موتور در حال داغ کردن است، آرامش خود را حفظ کرده و اقدامات زیر را انجام دهید:
- کولر را خاموش کرده و بخاری را روشن کنید: خاموش کردن کولر، فشار را از روی موتور برمی‌دارد. روشن کردن بخاری با فن در بالاترین درجه، کمک می‌کند تا بخشی از حرارت موتور گرفته شده و به داخل کابین منتقل شود.
- در یک محل امن توقف کنید: خودرو را به کنار جاده هدایت کرده و موتور را خاموش کنید.
- هرگز درب رادیاتور را باز نکنید: تا زمانی که موتور کاملاً سرد نشده است، به هیچ وجه درب رادیاتور را باز نکنید، زیرا فشار بخار آب داغ می‌تواند باعث سوختگی شدید شود.
- صبر کنید تا موتور خنک شود: حداقل ۳۰ تا ۴۵ دقیقه صبر کنید. پس از خنک شدن، می‌توانید با احتیاط سطح مایع خنک‌کننده را بررسی کرده و در صورت نیاز به آن آب اضافه کنید. سپس در اولین فرصت به یک تعمیرگاه معتبر مراجعه نمایید.
