آیا تا به حال برایتان پیش آمده که ناگهان چراغ‌های خودرو، سیستم صوتی، یا حتی برف‌پاک‌کن‌های سمند شما از کار بیفتند؟ در بسیاری از مواقع، اولین و ساده‌ترین متهم، یک قطعه کوچک و ارزان به نام فیوز است. اما در خودروهای مدرنی مانند سمند با سیستم مالتی پلکس، جعبه فیوز دیگر یک پنل ساده با چند سیم نیست؛ بلکه یک مرکز کنترل هوشمند است. در این مقاله جامع، به دنیای جعبه فیوز سمند مالتی پلکس سفر می‌کنیم، با ساختار آن آشنا می‌شویم، نقشه آن را رمزگشایی کرده و یاد می‌گیریم که چگونه مشکلات رایج برقی را خودمان تشخیص داده و برطرف کنیم.
سیستم مالتی پلکس چیست و چرا در سمند اهمیت دارد؟
قبل از ورود به بحث جعبه فیوز، لازم است درک درستی از سیستم “مالتی پلکس” داشته باشیم. در خودروهای قدیمی، برای هر عملکرد (مانند روشن کردن چراغ)، یک سیم مستقیم از کلید به آن قطعه کشیده می‌شد. این امر باعث به وجود آمدن دسته‌سیم‌های بسیار سنگین، پیچیده و مستعد خطا می‌شد.
سیستم مالتی پلکس (Multiplex) این رویکرد را متحول کرد. در این سیستم، به جای صدها سیم مجزا، چندین واحد کنترل الکترونیکی یا “نود” (Node) از طریق یک شبکه داده مشترک (مانند یک شبکه کامپیوتری) با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. در سمند، مهم‌ترین این نودها عبارت‌اند از:
- CCN (Central Control Node): نود کنترل مرکزی که در واقع همان جعبه فیوز داخل اتاق است. این قطعه مغز متفکر بسیاری از عملکردهای رفاهی و کنترلی خودرو محسوب می‌شود.
- BCM (Body Control Module): ماژول کنترل بدنه که وظایف مشابهی با CCN دارد و در برخی مدل‌ها این دو با هم ادغام شده‌اند.
- FN (Front Node): نود جلو که معمولاً در محفظه موتور قرار دارد و عملکردهای مربوط به بخش جلویی خودرو را مدیریت می‌کند.
این ساختار هوشمند باعث کاهش حجم سیم‌کشی، افزایش قابلیت‌های خودرو، و مهم‌تر از همه، امکان عیب‌یابی دقیق‌تر و سریع‌تر شده است. جعبه فیوز سمند مالتی پلکس در واقع همان نود CCN است که علاوه بر فیوزها، رله‌ها و مدارهای الکترونیکی را نیز در خود جای داده است.
محل قرارگیری جعبه فیوزها در سمند مالتی پلکس
سمندهای دارای سیستم مالتی پلکس معمولاً دارای دو جعبه فیوز اصلی هستند:
- جعبه فیوز داخل اتاق (CCN): این جعبه فیوز اصلی‌ترین و پرکاربردترین پنل برای راننده است. برای دسترسی به آن، باید به سمت چپ فرمان و زیر داشبورد نگاه کنید. معمولاً یک درپوش پلاستیکی روی آن قرار دارد که با باز کردن آن، دنیایی از فیوزها و رله‌های رنگارنگ نمایان می‌شود. اکثر فیوزهای مربوط به تجهیزات رفاهی مانند سیستم صوتی، شیشه بالابرها، فندک، چراغ‌های داخلی و پنل ابزار در این قسمت قرار دارند.
- جعبه فیوز محفظه موتور (BM34 یا مشابه): این جعبه فیوز در کنار باتری و داخل محفظه موتور قرار گرفته است. به دلیل نزدیکی به موتور و قطعات پرمصرف، فیوزهای این بخش وظیفه حفاظت از مدارهای با جریان بالا را بر عهده دارند. فیوزهای مربوط به فن رادیاتور، استارت، پمپ بنزین، سیستم ترمز ABS و چراغ‌های اصلی جلو (نور بالا و پایین) در این جعبه قرار دارند.
نقشه و راهنمای فیوزهای جعبه فیوز داخلی (CCN) سمند مالتی پلکس
نکته بسیار مهم: نقشه فیوزها ممکن است بسته به سال تولید و تیپ خودروی شما تفاوت‌های جزئی داشته باشد. بهترین منبع برای اطلاعات دقیق، دفترچه راهنمای خودرو یا برچسب راهنمای حک شده در پشت درپوش جعبه فیوز است. با این حال، در ادامه یک راهنمای عمومی از مهم‌ترین فیوزهای این بخش ارائه می‌شود:
| شماره فیوز (تقریبی) | آمپر | وظیفه و عملکرد |
|---|---|---|
| F1 / F2 | 15A/20A | فندک و پریز برق 12 ولت |
| F3 / F4 | 10A | چراغ‌های دنده‌عقب و سیستم هشدار |
| F5 | 15A | سیستم صوتی و رادیو پخش |
| F8 | 30A | برف‌پاک‌کن و شیشه‌شوی جلو |
| F9 | 10A | چراغ‌های ترمز |
| F10 | 10A | چراغ سقفی، چراغ نقشه خوانی |
| F12 | 5A/7.5A | واحد کنترل کیسه هوا (ایربگ) |
| F14 | 30A | شیشه بالابر برقی درهای جلو |
| F15 | 30A | شیشه بالابر برقی درهای عقب |
| F16 | 5A | روشنایی پنل ابزار و نمایشگرها |
| F17 | 15A | سیستم قفل مرکزی |
| F20 | 10A | چراغ‌های مه‌شکن جلو و عقب |
| F22 | 5A | واحد کنترل موتور (ECU) – حافظه |
| F28 / F29 | 7.5A | چراغ‌های کوچک جلو، چراغ‌های خطر عقب |
این لیست تنها بخشی از فیوزهای موجود است و هدف آن آشنایی کلی با وظایف هر بخش است.
راهنمای قدم به قدم عیب‌یابی و تعویض فیوز سوخته
اگر بخشی از سیستم برقی خودرو از کار افتاد، قبل از مراجعه به تعمیرگاه، مراحل ساده زیر را دنبال کنید:
- شناسایی مشکل: دقیقاً مشخص کنید کدام قسمت کار نمی‌کند. (مثلاً: فندک، شیشه بالابر سمت راننده، نور پایین چراغ چپ)
- خاموش کردن خودرو: سوئیچ را کاملاً ببندید و خودرو را خاموش کنید تا از هرگونه اتصالی ناخواسته جلوگیری شود.
- یافتن جعبه فیوز مربوطه: با توجه به قطعه معیوب، تصمیم بگیرید که باید به جعبه فیوز داخل اتاق مراجعه کنید یا جعبه فیوز موتور. (معمولاً مشکلات رفاهی مربوط به داخل اتاق است).
- پیدا کردن فیوز مشکوک: درپوش جعبه فیوز را بردارید. با استفاده از نقشه راهنمای روی درپوش یا دفترچه خودرو، شماره فیوز مربوط به قطعه معیوب را پیدا کنید.
- خارج کردن فیوز: در اکثر جعبه فیوزها یک انبر پلاستیکی کوچک برای بیرون کشیدن فیوزها تعبیه شده است. از این ابزار استفاده کنید. هرگز از ابزارهای فلزی مانند پیچ‌گوشتی یا انبردست استفاده نکنید، زیرا خطر اتصالی و آسیب به سیستم برقی وجود دارد.
- بررسی فیوز: فیوز را در مقابل نور بگیرید. داخل فیوز یک سیم فلزی نازک (معمولاً U شکل) وجود دارد. اگر این سیم قطع شده یا سوخته و سیاه شده باشد، یعنی فیوز سوخته است.
- جایگزینی با فیوز جدید: این مهم‌ترین مرحله است! فیوز جدید باید دقیقاً هم‌آمپر با فیوز سوخته باشد. آمپراژ هر فیوز با یک عدد روی آن مشخص شده و با رنگ نیز کدگذاری شده است (مثلاً 10A قرمز، 15A آبی، 20A زرد). استفاده از فیوز با آمپر بالاتر می‌تواند باعث ذوب شدن سیم‌کشی و حتی آتش‌سوزی شود.
- تست نهایی: پس از جایگذاری فیوز جدید، سوئیچ را باز کرده و عملکرد صحیح قطعه را بررسی کنید.
نکته طلایی: وقتی فیوز جدید هم بلافاصله می‌سوزد!
اگر پس از تعویض فیوز، فیوز جدید نیز بلافاصله یا پس از مدت کوتاهی سوخت، این یک زنگ خطر جدی است. این یعنی مشکل از خود فیوز نبوده، بلکه یک اتصالی قوی در مدار وجود دارد. سوختن فیوز در این حالت یک اقدام حفاظتی برای جلوگیری از آسیب به قطعات گران‌قیمت‌تر یا آتش‌سوزی است.
دلایل این اتفاق می‌تواند موارد زیر باشد:
- اتصالی در سیم‌کشی (لخت شدن یا برخورد سیم مثبت به بدنه).
- خرابی خود مصرف‌کننده (مثلاً موتور شیشه بالابر یا پمپ شیشه‌شوی دچار مشکل داخلی شده و جریان بیش از حد می‌کشد).
- ورود آب به سوکت‌ها و اتصالات.
در چنین شرایطی، از قرار دادن فیوز با آمپر بالاتر جداً خودداری کرده و برای عیب‌یابی دقیق و رفع مشکل اصلی، حتماً به یک متخصص برق خودرو یا باتری‌ساز ماهر مراجعه کنید.
سخن پایانی
آشنایی با جعبه فیوز سمند مالتی پلکس و نحوه عملکرد آن، شما را از یک راننده صرف به یک مالک آگاه تبدیل می‌کند. این دانش نه تنها می‌تواند در مواقع اضطراری شما را از ماندن در راه نجات دهد، بلکه از تحمیل هزینه‌های غیرضروری تعمیرات نیز جلوگیری می‌کند. به یاد داشته باشید که جعبه فیوز، اولین خط دفاعی سیستم برقی پیچیده و هوشمند خودروی شماست؛ شناخت آن کلید آرامش خاطر شما در جاده است.
