لرزیدن فرمان خودرو یکی از آزاردهنده‌ترین و در عین حال نگران‌کننده‌ترین مشکلاتی است که رانندگان ممکن است با آن روبرو شوند. این پدیده نه تنها تجربه رانندگی را ناخوشایند می‌کند، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی در سیستم تعلیق، جلوبندی یا حتی ترمز خودرو باشد. درک دلایل اصلی چرا فرمان ماشین می‌لرزد و یافتن راه‌حل مناسب، امری ضروری برای حفظ ایمنی و سلامت خودروی شماست. این مقاله قصد دارد به طور جامع به این موضوع بپردازد، از دلایل سطحی گرفته تا علل پیچیده‌تر، و راهنمایی‌های کاربردی برای رفع این مشکل ارائه دهد.
مقدمه: لرزش فرمان، زنگ خطری برای خودروی شما
فرمان خودرو، رابط اصلی ما با جاده و سیستم هدایت وسیله نقلیه است. هرگونه ناهنجاری در عملکرد آن، مستقیماً بر کنترل راننده تأثیر می‌گذارد. لرزش فرمان می‌تواند در سرعت‌های مختلف، هنگام ترمزگیری، عبور از دست‌اندازها یا حتی در حالت درجا رخ دهد. شدت و الگوی لرزش، کلید تشخیص علت اصلی مشکل است. این مقاله به شما کمک می‌کند تا با شناخت دقیق دلایل چرا فرمان ماشین می‌لرزد، بتوانید به موقع برای رفع آن اقدام کنید.
بخش اول: دلایل رایج لرزش فرمان در سرعت‌های مختلف
لرزش فرمان همیشه به یک علت واحد محدود نمیشود و بسته به شرایط رانندگی، می‌تواند ریشه‌های متفاوتی داشته باشد. شناخت این دلایل، اولین گام در چرا فرمان ماشین می‌لرزد است.
۱. بالانس نبودن چرخ‌ها (Wheel Imbalance):
این یکی از شایع‌ترین دلایل صدا دادن فرمان در سرعت‌های بالا است. چرخ‌ها هنگام تولید، بر روی دستگاهی به نام دستگاه بالانس قرار گرفته و وزن آن‌ها به طور یکنواخت در اطراف رینگ پخش میشود. با گذشت زمان، استفاده از خودرو، برخورد با دست‌اندازها، یا تعویض لاستیک، ممکن است این توزیع وزن به هم بخورد. تسمه‌های لاستیکی، ضربه‌گیرها، یا فنرهای سیستم تعلیق نیز ممکن است در اثر این عدم بالانس، شروع به لرزش کنند و این لرزش از طریق طبق‌ها و میل فرمان به جعبه فرمان و در نهایت به دستان شما منتقل شود.
- نشانه‌ها: معمولاً در سرعت‌های بین ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت احساس میشود و با افزایش سرعت، لرزش تشدید می‌گردد. اغلب در چرخ‌های جلو بیشتر احساس میشود.
- راه‌حل: مراجعه به آپاراتی یا تعمیرگاه مجهز برای دستگاه بالانس چرخ. در این دستگاه، وزنه‌های سربی کوچکی در نقاط مناسب رینگ نصب می‌شوند تا وزن چرخ دوباره متعادل گردد.
۲. ایرادات لاستیک‌ها:
لاستیک‌ها، تنها نقطه اتصال خودرو به جاده هستند و هرگونه نقص در آن‌ها می‌تواند مستقیماً بر لرزش فرمان اثر بگذارد.
- باد لاستیک نامناسب: باد زیاد یا کم در لاستیک‌ها می‌تواند باعث ناهمواری در تماس لاستیک با جاده و در نتیجه لرزش شود.
- پله شدن یا سایش نامنظم لاستیک: اگر لاستیک‌ها به صورت نامنظم (مثلاً یک سمت بیشتر از سمت دیگر) سایش پیدا کنند (که خود دلایل مختلفی از جمله بالانس نبودن چرخ، تنظیم نبودن فرمان، یا ایرادات جلوبندی دارد)، باعث ایجاد الگوی لرزش میشود.
- آسیب دیدگی یا تاب برداشتن لاستیک: ضربه‌های شدید، مثلاً عبور با سرعت از چاله یا برخورد با جدول، می‌تواند باعث تورم، ترک خوردگی یا تاب برداشتن دیواره لاستیک شود. این مشکل، به خصوص در سرعت‌های بالا، لرزش قابل توجهی ایجاد می‌کند.
- نشیمن نامناسب لاستیک روی رینگ: اگر لاستیک به درستی روی رینگ نصب نشده باشد، ممکن است باعث لرزش شود.
- راه‌حل: تنظیم باد لاستیک‌ها طبق مقادیر توصیه‌شده توسط سازنده خودرو. بررسی وضعیت ظاهری لاستیک‌ها و در صورت مشاهده هرگونه آسیب، ترک، یا سایش نامنظم، اقدام به تعویض آن‌ها.
۳. مشکلات سیستم تعلیق و جلوبندی:
سیستم تعلیق و جلوبندی خودرو، وظیفه جذب ضربات ناشی از ناهمواری‌های جاده و حفظ پایداری خودرو را بر عهده دارند. هرگونه ایراد در اجزای این سیستم می‌تواند به لرزش فرمان منجر شود.
- خرابی بوش طبق (Bushings): طبق‌ها، قطعاتی هستند که چرخ‌ها را به شاسی خودرو متصل می‌کنند. بوش‌های لاستیکی یا پلاستیکی که در محل اتصال طبق‌ها قرار دارند، وظیفه جذب ضربه و لرزش را بر عهده دارند. پارگی یا فرسودگی این بوش‌ها، باعث انتقال ضربات مستقیم به شاسی و در نهایت لرزش فرمان میشود.
- خرابی سیبک (Ball Joints): سیبک‌ها، مفاصل متحرکی هستند که امکان چرخش چرخ‌ها را فراهم می‌کنند. خرابی یا لق شدن سیبک‌ها، باعث ایجاد بازی در سیستم فرمان و لرزش، به خصوص هنگام عبور از دست‌اندازها یا تغییر جهت ناگهانی، میشود.
- خرابی سگدست (Steering Knuckle): سگدست، قطعه‌ای است که دیسک چرخ، calipers و مجموعه فرمان به آن متصل می‌شوند. تاب برداشتن یا آسیب دیدگی سگدست می‌تواند باعث عدم هم‌راستایی چرخ‌ها و لرزش فرمان شود.
- خرابی بلبرینگ چرخ (Wheel Bearing): بلبرینگ چرخ، اجازه چرخش آزادانه چرخ را می‌دهد. پارگی یا خرابی بلبرینگ، علاوه بر تولید صداهای غیرعادی (مانند زوزه)، می‌تواند باعث لرزش فرمان، به خصوص در سرعت‌های بالا و هنگام پیچیدن، شود.
- خرابی میل تعادل (Stabilizer Bar) و سیبک طبق: این قطعات نیز نقش مهمی در حفظ تعادل خودرو دارند و خرابی آن‌ها می‌تواند به لرزش فرمان منجر شود.
- تاب برداشتن دیسک چرخ: این موضوع بیشتر در هنگام ترمزگیری خود را نشان می‌دهد، اما در برخی موارد می‌تواند باعث لرزش فرمان حتی در سرعت‌های عادی نیز بشود.
- راه‌حل: بازدید دوره‌ای از سیستم تعلیق و جلوبندی خودرو. در صورت مشاهده هرگونه پارگی، ترک، لق شدن یا فرسودگی در اجزای این سیستم، اقدام به تعویض قطعات معیوب توسط تعمیرکار متخصص.
۴. مشکلات سیستم ترمز:
گاهی اوقات، مشکل لرزش فرمان مستقیماً به سیستم ترمز مربوط میشود.
- تاب برداشتن دیسک ترمز (Brake Rotor Warping): این یکی از دلایل اصلی لرزش فرمان هنگام ترمزگیری است. در اثر حرارت زیاد ناشی از ترمزگیری مکرر و شدید، دیسک ترمز ممکن است تاب بردارد. این تاب برداشتن باعث میشود که لنت ترمز به طور نامنظم با دیسک درگیر شود و این ضربان به جعبه فرمان و فرمان منتقل گردد.
- خرابی کالیپر ترمز (Brake Caliper): اگر کالیپر ترمز به درستی عمل نکند و یکی از پیستون‌های آن گیر کند، ممکن است ترمز به طور ناخواسته و جزئی درگیر شود و باعث ایجاد حرارت و تاب برداشتن دیسک، یا حتی لرزش مستقیم فرمان شود.
- راه‌حل: بررسی وضعیت دیسک‌های ترمز. در صورت تاب برداشتن، اقدام به تراشکاری یا تعویض دیسک‌ها. بررسی و سرویس کالیپرهای ترمز.
۵. مشکلات جعبه فرمان (Steering Rack) و پایه‌ها:
جعبه فرمان، قلب سیستم هدایت خودرو است و وظیفه تبدیل حرکت چرخشی فرمان به حرکت خطی چرخ‌ها را بر عهده دارد.
- خرابی دنده‌های داخل جعبه فرمان: فرسودگی یا آسیب دیدگی دنده‌های داخل جعبه فرمان می‌تواند باعث ایجاد لقی و در نتیجه لرزش فرمان شود.
- خرابی پمپ هیدرولیک فرمان (در خودروهای دارای فرمان هیدرولیک): اگر پمپ هیدرولیک ضعیف باشد یا روغن هیدرولیک کم باشد، ممکن است فرمان سفت شده و در برخی موارد باعث لرزش احساس شود، به خصوص هنگام دور زدن.
- خرابی بلبرینگ پلوس (CV Joint): اگرچه مستقیماً به جعبه فرمان مربوط نیست، اما خرابی بلبرینگ پلوس (به خصوص پلوس سمت راننده) می‌تواند باعث لرزش فرمان، مخصوصاً هنگام شتاب‌گیری در حالت پیچیده باشد.
- خرابی میل فرمان (Steering Column Shaft) و اتصالات آن: لقی در اتصالات میل فرمان یا خود میل فرمان می‌تواند باعث لرزش شود.
- راه‌حل: بازدید توسط تعمیرکار متخصص جلوبندی و جعبه فرمان. تعمیر یا تعویض جعبه فرمان در صورت نیاز. بررسی سطح و کیفیت روغن هیدرولیک فرمان.
۶. عدم تنظیم بودن زوایای چرخ‌ها (Wheel Alignment):
زاویه چرخ‌ها شامل زوایای کمبر (Camber)، کستر (Caster) و toe است که باید به دقت تنظیم شوند. عدم تنظیم صحیح این زوایا، به خصوص زاویه toe، می‌تواند باعث سایش نامنظم لاستیک‌ها و لرزش فرمان شود.
- نشانه‌ها: سایش نامنظم لاستیک‌ها، کشیده شدن خودرو به یک سمت، و لرزش فرمان.
- راه‌حل: مراجعه به مراکز تخصصی تنظیم فرمان (بالانس کامپیوتری) برای تنظیم دقیق زوایای چرخ‌ها.
بخش دوم: علل کمتر رایج اما مهم لرزش فرمان
علاوه بر موارد فوق، دلایل دیگری نیز می‌توانند باعث چرا فرمان ماشین می‌لرزد شوند که شاید کمتر به ذهن برسند:
۱. ایرادات موتور:
در برخی موارد نادر، ایرادات مربوط به موتور نیز می‌تواند خود را به صورت لرزش فرمان نشان دهد.
- لرزش ناشی از احتراق ناقص: اگر یکی از سیلندرهای موتور به درستی کار نکند (مثلاً به دلیل خرابی شمع، وایر شمع، کوئل یا انژکتور)، لرزشی در موتور ایجاد میشود که این لرزش می‌تواند از طریق دسته موتور به بدنه و سپس به فرمان منتقل شود. این نوع لرزش معمولاً در دور آرام موتور بیشتر احساس میشود.
- خرابی دسته موتور: دسته‌های موتور، وظیفه تحمل وزن موتور و جذب لرزش‌های آن را دارند. پارگی یا فرسودگی این دسته‌ها باعث انتقال مستقیم لرزش موتور به شاسی و فرمان میشود.
- راه‌حل: بررسی سیستم جرقه زنی و سوخت رسانی موتور، و همچنین وضعیت دسته‌های موتور.
۲. ایرادات در سیستم انتقال قدرت:
- خرابی پلوس (CV Joints): در خودروهای دیفرانسیل جلو، خرابی پلوس‌ها (به خصوص پلوس سمت راننده) می‌تواند باعث لرزش فرمان، به خصوص هنگام شتاب‌گیری و پیچیدن شود.
- خرابی مجموعه دیفرانسیل یا محور عقب (در برخی خودروها): هرچند کمتر شایع است، اما مشکلات در دیفرانسیل یا محور عقب نیز می‌تواند به صورت لرزش فرمان منتقل شود.
- راه‌حل: معاینه پلوس‌ها و در صورت نیاز تعویض آن‌ها.
۳. دلایل مربوط به سیستم فرمان (فرمان برقی EPS):
با پیشرفت تکنولوژی، خودروهای جدیدتر از سیستم فرمان برقی (EPS) استفاده می‌کنند. این سیستم نیز می‌تواند دچار ایراداتی شود که منجر به لرزش فرمان می‌گردد.
- سنسورهای معیوب: خرابی سنسورهای سرعت یا زاویه فرمان در سیستم EPS می‌تواند باعث ارسال اطلاعات نادرست به واحد کنترل و در نتیجه لرزش فرمان شود.
- موتور الکتریکی ضعیف یا معیوب: اگر موتور الکتریکی که به فرمان کمک می‌کند، ضعیف شود یا دچار نقص فنی گردد، ممکن است لرزش احساس شود.
- مشکل در یونیت کنترل (ECU): خرابی در نرم‌افزار یا سخت‌افزار یونیت کنترل فرمان برقی نیز می‌تواند از دلایل لرزش فرمان باشد.
- راه‌حل: نیاز به عیب‌یابی تخصصی با دستگاه‌های دیاگ و مراجعه به تعمیرگاه‌های مجاز یا تخصصی سیستم‌های برقی خودرو.
۴. ضربه خوردن ناگهانی به جلوبندی:
هرگونه ضربه شدید به جلوبندی خودرو، مانند برخورد با چاله عمیق، جدول، یا تصادف، می‌تواند باعث کج شدن قطعات، تاب برداشتن ناخن‌ها، یا حتی آسیب به شاسی شود. این ضربات می‌توانند منجر به لرزش فرمان شوند، حتی اگر در ابتدا علائم واضحی مشاهده نشود.
- راه‌حل: بازرسی دقیق کل سیستم جلوبندی و شاسی پس از هرگونه ضربه شدید.
بخش سوم: تشخیص دقیق علت لرزش فرمان
برای تشخیص دقیق چرا فرمان ماشین می‌لرزد، لازم است به نکات زیر توجه کنید:
- چه زمانی لرزش رخ می‌دهد؟
- در سرعت‌های بالا (مثلاً بالاتر از ۸۰ کیلومتر بر ساعت): احتمال بالانس نبودن چرخ‌ها، تاب برداشتن دیسک چرخ، یا مشکلات جلوبندی.
- هنگام ترمزگیری: احتمال تاب برداشتن دیسک ترمز، خرابی کالیپر، یا لقی در سیستم تعلیق.
- هنگام دور زدن یا پیچیدن: احتمال خرابی سیبک، بلبرینگ چرخ، پلوس، یا لقی در جعبه فرمان.
- لرزش مداوم، حتی در سرعت پایین یا حالت درجا: احتمال خرابی دسته موتور، ایرادات موتور، یا مشکل جدی در سیستم تعلیق.
- هنگام عبور از دست‌اندازها: احتمال پارگی بوش طبق، خرابی سیبک، یا لقی در سیستم تعلیق.
- شدت لرزش چگونه است؟
- لرزش خفیف ممکن است ناشی از بالانس نبودن جزئی باشد.
- لرزش شدید می‌تواند نشان‌دهنده خرابی جدی‌تر مانند خرابی سیبک، تاب برداشتن شدید دیسک، یا پارگی دسته موتور باشد.
- آیا صداهای غیرعادی نیز شنیده میشود؟
- صدای زوزه یا سایش ممکن است نشان‌دهنده خرابی بلبرینگ چرخ باشد.
- صدای تق‌تق هنگام دور زدن، معمولاً ناشی از خرابی پلوس است.
بخش چهارم: راهکارهای پیشگیرانه و نگهداری
برای جلوگیری از بروز مشکل چرا فرمان ماشین می‌لرزد و اطمینان از سلامت خودرو، رعایت نکات زیر ضروری است:
- تنظیم باد منظم لاستیک‌ها: همیشه باد لاستیک‌ها را طبق مقادیر توصیه‌شده توسط سازنده خودرو تنظیم کنید.
- بالانس چرخ‌ها به صورت دوره‌ای: توصیه میشود هر ۱۰ تا ۱۵ هزار کیلومتر یا پس از تعویض لاستیک‌ها، چرخ‌ها را بالانس کنید.
- تنظیم فرمان (بالانس کامپیوتری): هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر یا در صورت مشاهده علائمی مانند کشیده شدن خودرو به یک سمت، نسبت به تنظیم فرمان اقدام کنید.
- بازرسی منظم سیستم تعلیق و جلوبندی: در هر سرویس دوره‌ای خودرو، بخواهید که مکانیک، وضعیت بوش‌ها، سیبک‌ها، طبق‌ها، و سایر اجزای سیستم تعلیق را بررسی کند.
- توجه به علائم اولیه: هرگونه تغییر در عملکرد فرمان، صداهای غیرعادی، یا لرزش‌های نامعمول را جدی بگیرید و در اسرع وقت به آن رسیدگی کنید.
- رانندگی با احتیاط: از برخورد شدید با چاله‌ها، دست‌اندازها، و جداول خودداری کنید.
- تعویض به موقع لنت و دیسک ترمز: اطمینان حاصل کنید که سیستم ترمز خودرو در وضعیت مناسبی قرار دارد.
بخش پنجم: زمانی که خودتان نمی‌توانید مشکل را حل کنید
اگر با وجود بررسی‌های اولیه، علت چرا فرمان ماشین می‌لرزد مشخص نشد یا مشکل پیچیده بود، بهترین کار مراجعه به یک تعمیرگاه معتبر و متخصص است. در شهر اصفهان، مجموعه امداد خودرو اصفهان با تیمی مجرب و تجهیزات پیشرفته، آماده خدمت‌رسانی به شماست. برای دریافت خدمات امداد خودرو در اصفهان، می‌توانید با شماره ۰۹۱۳۹۶۶۵۰۷۶ تماس بگیرید یا از وب‌سایت امداد خودرو اصفهان (emsf.ir) اطلاعات بیشتری کسب کنید.
نتیجه‌گیری: ایمنی، اولویت اول
لرزش فرمان خودرو، پدیده‌ای نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. این لرزش می‌تواند نشانه‌ای از نقصی باشد که ایمنی شما و سرنشینان خودرو را به طور جدی به خطر می‌اندازد. با شناخت دلایل مختلف چرا فرمان ماشین می‌لرزد و توجه به علائم، می‌توانید در زمان مناسب نسبت به رفع مشکل اقدام کرده و از بروز حوادث ناگوار جلوگیری نمایید. نگهداری منظم و مراجعه به کارشناسان مجرب، بهترین راه برای اطمینان از سلامت و ایمنی خودروی شماست. به یاد داشته باشید که اقدام به موقع، همیشه کم‌هزینه‌تر و ایمن‌تر از تعلل است.
