مشاهده یک لکه تیره و روغنی زیر خودرو، یکی از نگران‌کننده‌ترین صحنه‌هایی است که هر راننده‌ای می‌تواند با آن مواجه شود. این لکه‌ها، که به “روغن ریزی” معروف هستند، نه تنها باعث کثیفی پارکینگ شما می‌شوند، بلکه می‌توانند نشانه‌ای از یک مشکل جدی در خودرو باشند. نادیده گرفتن این نشتی‌ها می‌تواند به آسیب‌های پرهزینه به موتور، گیربکس و سایر اجزای حیاتی خودرو منجر شود.
اما هر لکه‌ای به معنای یک فاجعه نیست. با شناخت انواع روغن‌ها و مایعات خودرو و دلایل احتمالی نشتی، می‌توانید با آگاهی بیشتری با این مشکل روبرو شوید. در این مقاله، به بررسی کامل انواع روغن ریزی و علل شایع آن می‌پردازیم.
بخش اول: شناسایی انواع نشتی از روی رنگ و محل لکه
اولین قدم برای تشخیص مشکل، شناسایی نوع مایعی است که از خودروی شما نشت می‌کند. رنگ، بو و محل لکه می‌تواند سرنخ‌های بسیار خوبی به شما بدهد.
۱. روغن موتور (Engine Oil)
- رنگ: قهوه‌ای روشن (اگر روغن تازه باشد) تا قهوه‌ای تیره یا سیاه (اگر روغن کارکرده باشد).
- بافت: لغزنده و نسبتاً غلیظ.
- محل نشتی: معمولاً در قسمت جلویی و زیر موتور خودرو دیده می‌شود.
- اهمیت: این شایع‌ترین نوع نشتی است. کم شدن سطح روغن موتور می‌تواند باعث اصطکاک شدید قطعات داخلی، افزایش دما و در نهایت “یاتاقان زدن” و از کار افتادن کامل موتور شود.
۲. روغن گیربکس یا واسکازین (Transmission Fluid)
- رنگ:
- گیربکس اتوماتیک: قرمز روشن یا شرابی. با گذشت زمان به قهوه‌ای متمایل می‌شود.
- گیربکس دستی: معمولاً قهوه‌ای و غلیظ‌تر است و بوی تند و مشخصی دارد.
- بافت: لغزنده و کمی رقیق‌تر از روغن موتور (در نوع اتوماتیک).
- محل نشتی: معمولاً در قسمت میانی یا جلوی خودرو، زیر محفظه گیربکس.
- اهمیت: کمبود روغن گیربکس باعث اختلال در تعویض دنده، ایجاد صدای ناهنجار و آسیب جدی به چرخ‌دنده‌ها و قطعات داخلی گیربکس می‌شود.
۳. روغن هیدرولیک فرمان (Power Steering Fluid)
- رنگ: قرمز یا زرد کهربایی.
- بافت: رقیق و روغنی.
- محل نشتی: در قسمت جلوی خودرو، نزدیک به پمپ هیدرولیک یا شلنگ‌های متصل به جعبه فرمان.
- اهمیت: نشتی این روغن باعث سفت شدن فرمان، به خصوص هنگام چرخاندن درجا، و ایجاد صدای “زوزه” مانند می‌شود. نادیده گرفتن آن می‌تواند به پمپ هیدرولیک آسیب برساند.
۴. روغن ترمز (Brake Fluid)
- رنگ: زرد روشن تا قهوه‌ای.
- بافت: بسیار لغزنده و رقیق، شبیه به روغن پخت‌وپز. توجه: این مایع به شدت خورنده رنگ بدنه خودرو است.
- محل نشتی: معمولاً در نزدیکی چرخ‌ها، زیر سیلندر اصلی ترمز (نزدیک به پدال ترمز) یا در طول مسیر لوله‌های ترمز زیر خودرو.
- اهمیت: این خطرناک‌ترین نوع نشتی است! کاهش سطح روغن ترمز به معنای کاهش قدرت ترمزگیری و خطر از دست دادن کنترل خودرو است. در صورت مشاهده این نشتی، فوراً خودرو را متوقف کرده و با امداد خودرو تماس بگیرید.
۵. مایع خنک‌کننده یا ضدیخ (Coolant/Antifreeze)
- رنگ: سبز، صورتی، نارنجی یا آبی (بسته به نوع آن).
- بافت: کمی لزج و آبکی، و معمولاً بوی شیرینی دارد.
- محل نشتی: اغلب در قسمت جلوی خودرو، زیر رادیاتور یا شلنگ‌های متصل به آن.
- اهمیت: اگرچه این مایع “روغن” نیست، اما نشتی آن بسیار رایج است. کمبود مایع خنک‌کننده باعث بالا رفتن آمپر آب (جوش آوردن)، آسیب به واشر سرسیلندر و خرابی موتور می‌شود.
بخش دوم: بررسی علل اصلی روغن ریزی ماشین
پس از شناسایی نوع مایع، نوبت به یافتن علت اصلی مشکل می‌رسد. دلایل روغن ریزی بسیار متنوع هستند، اما موارد زیر شایع‌ترین آن‌ها هستند:
۱. فرسودگی واشرها و کاسه نمدها (Gaskets and Seals)
این قطعات لاستیکی یا فلزی-لاستیکی وظیفه آب‌بندی اتصالات بین قطعات مختلف موتور و گیربکس را بر عهده دارند. با گذشت زمان و قرار گرفتن در معرض حرارت بالا، این قطعات خشک، شکننده و فرسوده شده و خاصیت آب‌بندی خود را از دست می‌دهند.
- واشر در سوپاپ (Valve Cover Gasket): یکی از شایع‌ترین دلایل نشتی روغن موتور از بالای موتور.
- واشر کارتل (Oil Pan Gasket): کارتل روغن در پایین‌ترین قسمت موتور قرار دارد و واشر آن مستعد نشتی است.
- کاسه نمد میل‌لنگ (Crankshaft Seal): خرابی این قطعه باعث نشتی شدید روغن از جلو یا پشت موتور می‌شود.
۲. آسیب دیدن کارتل روغن (Damaged Oil Pan)
کارتل یا محفظه روغن در زیر موتور قرار دارد و به دلیل ارتفاع کم از سطح زمین، در معرض برخورد با دست‌اندازها، سنگ‌ها و موانع دیگر است. یک ضربه محکم می‌تواند باعث ترک خوردن یا سوراخ شدن آن شود.
۳. مشکل در فیلتر روغن (Faulty Oil Filter)
- عدم نصب صحیح: اگر فیلتر روغن پس از تعویض به درستی سفت نشود، روغن از کنار آن نشت می‌کند.
- فیلتر بی‌کیفیت یا معیوب: استفاده از فیلترهای نامرغوب نیز می‌تواند منجر به نشتی شود.
۴. مشکل در پیچ تخلیه روغن (Drain Plug Issues)
پیچ تخلیه (پیچ کارتل) که برای خالی کردن روغن موتور استفاده می‌شود، دارای یک واشر است. اگر این واشر در هر بار تعویض روغن، تعویض نشود یا پیچ بیش از حد سفت شود (هرز شود)، می‌تواند عامل نشتی باشد.
۵. شلنگ‌ها و لوله‌های فرسوده (Worn Hoses and Lines)
شلنگ‌های حامل روغن هیدرولیک، روغن ترمز یا مایع خنک‌کننده به مرور زمان خشک و ترک‌خورده می‌شوند و از محل اتصالات یا بدنه خود دچار نشتی می‌شوند.
چه باید کرد؟ اقدامات لازم هنگام مشاهده روغن ریزی
- یک مقوا زیر ماشین بگذارید: بهترین راه برای تشخیص دقیق رنگ و محل نشتی، قرار دادن یک تکه مقوای تمیز زیر خودرو در طول شب است. صبح روز بعد، لکه روی مقوا اطلاعات دقیقی به شما می‌دهد.
- سطح مایعات را بررسی کنید: با استفاده از گیج روغن موتور (Dipstick) یا بررسی مخازن مایعات دیگر (ترمز، هیدرولیک، ضدیخ)، سطح آن‌ها را چک کنید. کاهش شدید سطح، نشان‌دهنده یک نشتی جدی است.
- شدت نشتی را ارزیابی کنید: چند قطره نشتی در طول شب معمولاً اورژانسی نیست، اما باید در اسرع وقت بررسی شود. اما اگر یک گودال کوچک از مایع زیر خودرو تشکیل شده، بهتر است از رانندگی با آن خودداری کنید.
- به مکانیک معتمد مراجعه کنید: تشخیص دقیق و تعمیر نشتی‌ها، به خصوص در موتور و گیربکس، نیازمند تخصص و ابزار است. بهترین و ایمن‌ترین راه، مراجعه به یک تعمیرگاه معتبر است.
نتیجه‌گیری
روغن ریزی خودرو یک “زنگ خطر” است که نباید نادیده گرفته شود. این مشکل نه تنها به محیط زیست آسیب می‌زند، بلکه سلامت فنی خودرو و ایمنی سرنشینان را نیز به خطر می‌اندازد. با شناخت انواع مایعات و دلایل احتمالی نشتی، می‌توانید با دیدی بازتر اقدام کرده و از بروز خسارت‌های سنگین جلوگیری کنید. به یاد داشته باشید که هزینه تعمیر یک نشتی کوچک، همیشه بسیار کمتر از هزینه تعمیر یک موتور یا گیربکس آسیب‌دیده است.
